ปัจจัยที่มีผลต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่น

           การเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่นจะมีแบบแผนเดียวกัน แต่อัตราการเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่น แต่ละคนจะแตกต่างกันไปหรืออาจมีความผิดปกติเกิดขึ้น ได้ปัจจัยสำคัญที่มีผล ต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่นมีดังนี้

    1.พันธุกรรม

           พันธุกรรม (heredity) หมายถึง การถ่ายทอดคุณลักษณะจากคนรุ่นหนึ่งไปสู่คนอีกรุ่นหนึ่งโดยถ่ายทอดผ่านทางยีน (gene)ที่อยู่ในโครโมโซม (chromosome) ของพ่อ           และแม่ การถ่ายทอดทางพันธุกรรมจะเกิดขึ้นเมื่อมีการผสมกันระหว่างเซลล์สืบพันธุ์ของเพศชาย คือ ตัวอสุจิ (sperm) และเซลล์สืบพันธุ์ของเพศหญิง คือ ไข่ (ovum)                         โครโมโซม เพศของพ่อและแม่จะจับคู่กัน จีนที่อยู่ในโครโมโซมจะรวมตัวกัน ลูกจึงได้รับการถ่ายทอดลักษณะต่างๆมาจากพ่อและแม่ ลักษณะที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรม ได้แก่ ลักษณะทางกาย เช่น ชนิดกลุ่มเลือด สีผม สีผิว สันัยน์ตา ความสูง และลักษณะทางจิตใจและเชาวน์ปัญญา ได้แก่ ความสามารถทางสติปัญญา ตลอดจนการถ่ายทอดลักษณะ             ความผิดปกติของโรคและความบกพร่องต่างๆที่อาจส่งผลต่อ ร่างกาย สภาพจิตใจ และสติปัญญาของวัยรุ่นได้ เช่น สภาวะปัญญาอ่อน ภาวะเตี้ยแคระ ตาบอดสี ผิวเผือก โรคลม             บ้าหมู โรคธาลัสซีเมีย

      

      2. การทำงานของต่อมไร้ท่อ

            ต่อมไร้ท่อ (endocrine gland) เป็นต่อมไม่มีท่อที่อยู่ในร่างกาย จะทำหน้าที่ผลิตฮอร์โมน (hormone) ต่างๆ เข้าไปในกระแสเลือดไปสู่อวัยวะเป้าหมาย เพื่อควบคุมการ           ทำงานของอวัยวะต่างๆกระตุ้นการเจริญเติบโตและพัฒนาการ ทำให้ร่างกายอยู่ในภาวะสมดุล

  ต่อมไร้ท่อที่มีบทบาทในการเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่น ได้แก่ ต่อมใต้สมองส่วนหน้า (adrenal gland) โดย แต่ละต่อมดังกล่าวจะผลิตฮอร์โมนที่ทำหน้าที่              สำคัญและมีผลต่อการเจริญเติบโต และพัฒนาการของวัยรุ่นแตกต่างกันออกไป เช่น โกรทฮอร์โมน (growth hormone)เป็น ฮอร์โมนที่ทำหน้าที่ควบคุมการเจริญเติบโตของ              ร่างกายให้ปกติ โดยเฉพาะการแบ่งเซลล์ การสังเคราะห์โปรตีน และการเจริญเติบโตของกระดูก ฮอร์โมนในกลุ่มโกนาโดโทรฟิน (gonadotrophin hormone) กระตุ้นการสร้าง         ตัวอสุจิในวัยรุ่นชายและการตกไข่ในวัยรุ่นหญิง ฮอร์โมนไทรอกซิน (thyroxin hormone) ทำหน้าที่ควบคุมการเผาผลาญอาหารในร่างกาย และฮอร์โมนแอนโดรเจน (androgen       hormone) ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่มีผลต่อการพัฒนาการทางเพศของวัยรุ่นขายมากกว่าวัยรุ่นหญิง

 

      3.พฤติกรรมสุขภาพ 

               พฤติกรรมสุขภาพ  (health  behavior)  ตามความหมายของคณะกรรมการสุขศึกษา(2539:23)หมาย ถึง  การกระทำหรือการปฏิบัติของบุคคลที่มีผลต่อสุขภาพ  ซึ่งเป็น        ผลจากการเรียนรู้ของบุคคลเป็นสำคัญ  โดยแสดงออกให้เห็นได้ในลักษณะของการกระทำและการไม่กระทำในสิ่งที่เป็นผลดี ต่อสุขภาพหรือผลเสียต่อสุขภาพ

             พฤติกรรมสุขภาพแบ่งออกได้เป็น 2 ลักษณะ  คือ  พฤติกรรมสุขภาพที่พึงประสงค์และพฤติกรรมเสี่ยง  โดยพฤติกรรมสุขภาพที่พึงประสงค์เป็นพฤติกรรมที่วัยรุ่นปฏิบัติแล้ว        ส่งผลดี ต่อสุขภาพ  เช่น  การออกกำลังกายสม่าเสมอ  รับประทานอาหารครบ 5 หมู่  ส่วนพฤติกรรมเสี่ยงเป็นพฤติกรรมที่ปฏิบัติแล้วก่อให้เกิดอันตรายต่อชีวิตและ สุขภาพของตัว          วัยรุ่นเองและผู้อื่น  เช่น  การดื่มสุราแล้วขับรถยนต์  การเสพสารเสพติด การสำส่อนทางเพศ  ดังนั้นพฤติกรรมสุขภาพจึงเป็นปัจจัยสำคัญประการหนึ่งที่มีผลต่อการเจริญเติบ โต            และพัฒนาการตามวัยของวัยรุ่น  กล่าวคือถ้าวัยรุ่นคนใดมีพฤติกรรมสุขภาพที่ดี ย่อมมีร่างกายที่แข็งแรง  ช่วยส่งเสริมการเจริญเติบโตในทางตรงกันข้ามถ้ามีพฤติกรรมสุขภาพที่ไม่        พึง ประสงค์ก็จะเจ็บป่วยหรือเป็นโรค  ส่งผลให้การเจริญเติบโตหยุดชะงัก          

 

      4.สิ่งแวดล้อม

                สิ่งแวดล้อม (environment) หมาย ถึง  ทุกสิ่งทุกอย่างที่อยู่รอบตัวเราและมีผลต่อการดำรงชีวิตของมนุษย์  สิ่งแวดล้อมจึงมีบทบาทสำคัญต่อการเจริญเติบโตและภาวะ          สุขภาพของวัยรุ่นเป็น อย่างมาก  โดยเฉพาะปัจจุบันในเมืองใหญ่ๆ  ทั่วโลกได้เกิดปัญหามลพิษสิ่แวดล้อมที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพ  ทำให้ผู้คนมีภาพชีวิตที่ด้อยลง  ซึ่งวัยรุ่นที่อยู่        ในสภาพแวดล้อมที่เสื่อมโทรมย่อมมีปัญหาสุขภาพ  เจ็บป่วยได้ง่าย  จึงอาจทำให้เจริญเติบโตช้ากว่าวัยรุ่นคนอื่นๆในวัยเดียวกันได้  นอกจากนี้ปัจจัยในสิ่งแวดล้อมยังรวมถึง                ลักษณะการเลี้ยงดูของครอบครัว  สภาพสังคมและวัฒนธรรมด้วย โดยวัยรุ่นที่อยู่ในครอบครัวที่อบอุ่น  บิดามารดาให้ความเอาใจใส่มาโดยตลอดในช่วงวัยเด็กจนเข้าสู่วัยรุ่นก็จะมี          พัฒนาการเป็นไปตามเกณฑ์มาตราฐานและสุขภาพที่ดี  อีกทั้งการอยู่อาศัยในสภาพสังคมที่มีความปลอดภัยและมีระบบบริการสาธารณสุข ที่ถูกต้องเหมาะสมแล้วย่อมส่งเสริมการ        มีสุขภาพที่ดีในวัยรุ่นเช่นเดียวกัน